Het aannemen en opleiden van Physician assistants en Verpleegkundig specialisten binnen zorgorganisaties

hoe is overheidsbeleid van invloed op de besluitvorming?

De zorg wordt geconfronteerd met vele uitdagingen: oplopende zorgkosten, een toenemende zorgvraag in combinatie met krapte op de arbeidsmarkt. Physician assistants en verpleegkundig specialisten worden gezien als beroepen die de druk op de zorg kunnen verlichten, doordat zij taken over kunnen nemen van artsen. Om deze reden faciliteren overheden internationaal de inzet van physician assistants en verpleegkundig specialisten door middel van beleidsmaatregelen, zoals het toekennen van zelfstandige bevoegdheden voor voorbehouden handelingen en het creëren van declaratiemogelijkheden.  

Wat was het doel van het onderzoek? 
Doel van dit onderzoek was achterhalen hoe en waarom overheidsbeleid in Nederland van invloed is op het aannemen en opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten, hoe het besluitvormingsproces binnen zorgorganisaties eruit ziet en hoe omstandigheden van invloed zijn. Voor het onderzoek vonden 50 interviews plaats met zorgorganisaties, sector- en beroepsorganisaties en opleidingscoördinatoren.   

Hoe is overheidsbeleid van invloed?  
Overheidsbeleid is van invloed op de besluitvorming over het aannemen van physician assistants en verpleegkundig specialisten binnen zorgorganisaties, wanneer het van invloed is op: 1) bekendheid en vertrouwen van betrokkenen, 2) motivatie en 3) ervaren barrières. Sinds de physician assistants en verpleegkundig specialisten twee decennia terug geïntroduceerd werden in het Nederlandse zorglandschap faciliteerde overheidsbeleid het aannemen en opleiden van in Nederland op de volgende manieren:  

1. Bekendheid en vertrouwen 
   Ten eerste droeg overheidsbeleid bij aan bekendheid met deze beroepen binnen zorgorganisaties en aan het  vertrouwen van artsen in deze zorgprofessionals. Uit het onderzoek blijkt dat het bewerkstelligen van bekendheid en vertrouwen een cruciale eerste stap is bij de besluitvorming binnen zorgorganisaties. Zonder bekendheid wordt het aannemen en opleiden van deze professionals niet overwogen en is er bij artsen twijfel over de kwaliteit van zorg en verantwoordelijkheid. In de eerste lijn droeg het Kenniscentrum Taakherschikking Eerste Lijn volgens geïnterviewden bij aan het bewerkstelligen van bekendheid en vertrouwen.
    
2. Motivatie 
   Ten tweede beïnvloedde overheidsbeleid het aannemen en opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten door bij te dragen aan de motivatie van zorgorganisaties voor aannemen en opleiden. Wanneer physician assistants en verpleegkundig specialisten bekend waren binnen zorgorganisaties, werd de motivatie van betrokkenen tot aannemen en opleiden geactiveerd wanneer de inzet van deze professionals aansluit op organisatiebehoeften en –doelen. Voorbeelden zijn: het behouden of verbeteren van de continuïteit, (kosten)efficiency en kwaliteit van zorg en het bieden van carrièremogelijkheden aan hbo'ers. 
    
3. Ervaren barrières 
   Ten derde bleek overheidsbeleid van invloed door het wegnemen van barrières die door artsen, managers en directeuren werden ervaren. Zo werden zorgen van artsen over hun eigen positie en werk genoemd als barrière. Wanneer physician assistants en verpleegkundig specialisten bijvoorbeeld geen diensten draaiden, werden medisch specialisten, specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen relatief zwaarder belast dan bij het aannemen van een arts. In de eerste lijn ervoeren betrokkenen vaker financiële en organisatorische barrières bij het opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten dan in andere sectoren.  

Beleidsmaatregelen die volgens geïnterviewden betrokkenen in zorgorganisaties motiveerden en ervaren barrières wegnamen, waren de uitbreiding van zelfstandige bevoegdheden voor voorbehouden handelingen, het creëren van declaratiemogelijkheden en het bijdragen aan opleidingskosten. Door deze beleidsmaatregelen namen de mogelijkheden voor (kosten)efficiënte inzet van physician assistants en verpleegkundig specialisten voor zorgorganisaties toe.  

Wat verklaart verschillen tussen sectoren en zorgorganisaties? 
Verschillen tussen sectoren in de mate van inzet en opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten worden verklaard door uiteenlopende omstandigheden op sector- en zorgorganisatieniveau. Voorbeelden hiervan zijn de complexiteit van zorg en door wie het besluit over het aannemen en opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten wordt genomen: door artsen of door managers en directeuren. Daarnaast bleek dat stakeholders het aannemen en opleiden van physician assistants en verpleegkundig specialisten kunnen beïnvloeden. Zo kunnen sector- en beroepsorganisaties, zorgverzekeraars, afdelingen, vak- en werkgroepen, zorgorganisaties en zorgprofessionals het aannemen en opleiden van VS'en en PA's faciliteren en stimuleren door bij te dragen aan bekendheid met en vertrouwen in deze zorgprofessionals. 

Meer informatie? 
Dankers-de Mari, E J C M., Thijssen, M C E., Van Hees, S G M., Albertus, J., Batenburg, R., Jeurissen, P P T., & Van Vught, A J A H. (2023). How does government policy influence the employment and training of nurse practitioners and physician assistants? A realist analysis using qualitative interviews. Journal of Advanced Nursing, 00, 1–15.  

Mail Ellen Dankers.