Wanneer ‘niets doen’ de beste behandeling is

Niets doen is bij veel medische problemen de beste keuze, maar de ervaring leert dat er vaak onnodig wordt behandeld. Dit is het uitgangspunt van de beter-niet-doen-lijst (BND-lijst), zoals die is ontwikkeld door onderzoekers van IQ healthcare. De beter-niet-doen-lijst bevat 1366 verrichtingen waarvan vast staat dat deze geen gezondheidswinst opleveren en zelfs schade kunnen veroorzaken. Afzien van deze verrichtingen maakt de zorg in ieder geval effectiever en mogelijk ook goedkoper.

Om de zorg effectiever te  maken, is de BND-lijst geïntegreerd in de richtlijnendatabase. Deze database bevat alle Nederlandse medisch specialistische richtlijnen en wordt beheerd door het Kennisinstituut Federatie Medisch Specialisten (KIMS) en het  Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). In de database wordt voor elke specialist (of welke bezoeker dan ook) benadrukt wanneer ‘niets doen’, oftewel terughoudendheid, de beste optie kan zijn. Elke beter-niet-doen aanbeveling geel gearceerd, om specialisten er nogmaals op te wijzen dat terughoudendheid soms meer loont dan handelen.

De beter-niet-doen-lijst is tot stand gekomen binnen het NFU Citrien-programma Doen of laten? Terugdringen van onnodige zorg dat als doel heeft het terugdringen van onnodige zorg in Nederland. De BND-lijst is ontwikkeld ter voorbereiding op acht projecten, waarin elk UMC programma’s ontwikkelt om in de praktijk deze onnodige zorg daadwerkelijk te deïmplementeren. Denk bijvoorbeeld aan het reduceren van het aantal gastroscopieën bij patiënten met reflux- en dyspeptische klachten.

In een wetenschappelijke publicatie (1) beschrijven de onderzoekers de ontwikkeling van de BND-lijst en geven een beknopte beschrijving van de inhoud ervan. Ongeveer dertig procent van de zogenaamde lower value services betreft diagnostiek, negenendertig procent betreft medicinale behandelingen en negenentwintig procent betreft de overige behandelingen. Het overgrote deel van de gevallen (zevenenzeventig procent) betreft zorg die helemaal niet verleend zou moeten worden. Het resterende deel gaat over zorg die niet-routinematig ingezet moet worden.

In het artikel wordt een uitgebreide vergelijking gemaakt met de do-not-do-list van het National Institute for Health and Care Excellence (NICE), waarop onze BND-lijst geïnspireerd is.  Nederlandse richtlijnen bevatten in vergelijking met Engelse richtlijnen relatief veel beter-niet-doen aanbevelingen per richtlijn. Tenslotte laat het artikel zien hoe deze enorme berg van aanbevelingen valt te prioriteren naar een aantal ziektecategorieën waar naar verwachting deïmplementatie het meeste effect zal sorteren.

1. Identifying and prioritizing lower value services from Dutch specialist guidelines and a comparison with the UK do-not-do list JJ. Wammes et al.